آیا ادلب اتحاد نوپای ترکیه و روسیه را بر هم خواهد زد؟

وضعیت میدانی

ترکیه پس از امضای توافق سوچی در سال ۲۰۱۸ با مسکو ۱۲ پست دیده‌بانی در  استان ادلب واقع در شمال غرب سوریه ایجاد کرد. مقامات آنکارا  می‌گویند حدود چهار پست دیده‌بانی این کشور در حال حاضر در محاصره ارتش سوریه است. القدس العربی در تازه ترین گزارش خود تعداد مراکز دیده‌بانی ترکیه که تحت محاصره قرار گرفته اند بین 5 تا 7 مرکز اعلام کرده است. براساس گزارش قدس العربی نیروهای دولتی سوریه دو مرکز دیده‌بانی در «تل العیس» و «الراشدین» واقع در شرق بزرگراه بین‌المللی حلب- دمشق( ام5) را محاصره کرده اند. اما یکی از مهمترین تحولات میدانی در سوریه ، کنترل بزرگراه  استراتژیک حلب- دمشق( ام5) است که از روز جمعه تحت محاصره ارتش سوریه قرار گرفت. روسیه سعی نمود ترکیه را متقاعد به باز کردن کامل این بزرگراه کند اما با امتناع ترکیه، نبرد جدیدی شکل گرفت که منجر به سقوط «معره النعمان» توسط نیروهای دولتی شد.

نیروهای دولتی در فاصله 3 کیلومتری شهرک «الارتاب»، که یکی از اصلی‌ترین پایگاه تروریست‌ها در شمال کشور است، قرار گرفته اند. با این حال روزنامه رای‌الیوم چاپ لندن در گزارش دو روز پیش خود نوشت :«ترکیه بیش از ۷۰ تانک، حدود ۲۰۰ خودروی زرهی و ۸۰ توپخانه جمع آوری کرده و بخش‌هایی از این تجهیزات را در اختیار گروه‌ تروریستی جبهه النصره قرار داده است.» یکی از اقدامات خطرناک ترکیه تحویل سلاح‌های ضد هوایی مورد استفاده در کشتی‌های ترکیه به تروریستهاست. به گفته منابع نظامی روسی سامانه‌های دفاع هوایی آمریکایی مورد استفاده در ناوهای ترکیه به دست تروریست‌ها افتاده است. همچنین نیروهای مسلح در منطقه کاهش تنش ادلب از سلاح‌های ضد هوایی دوش پرتاب استفاده می‌کنند. ارتش ترکیه همچنین ایست‌های بازرسی خود را در منطقه ادلب با نیروهای ویژه کماندو تقویت می‌کند.  

اما با بالا گرفتن تنش ها در اطراف ادلب جنگ لفظی بین روسیه و ترکیه نیز بالا گرفته است. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در ارتباط با حملات ادلب اعلام کرد: «نیروهای دولت سوریه و روسیه عمدتا به غیرنظامیان حمله می‌کنند، نه تروریست‌ها. هدف آنها این است که این منطقه را اشغال کنند تا ساکنان آنجا را وادار به حرکت به سوی مرزهای ما کنند». این اتهامات توسط ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه رد شد همچنین وزارت دفاع روسیه پیش از این اعلام کرد، ترکیه نظامیان مخالف دمشق را از تروریست‌ها جدا نکرده است.

دامنه جنگ لفظی به مسائل لیبی نیز کشیده شد؛ اردوغان پس از بازگشت از پاکستان در جمع خبرنگاران گفت: «ترکیه کادری آموزشی و مستشاری در طرابلس دارد اما طرف مقابل که در کنار ژنرال بازنشسته خلیفه حفتر است ۲۵۰۰ نیروی مزدور روسیه "واگنر" را در این کشور دارد.» اردوغان تاکید کرد روسیه در عالی ترین سطح درلیبی میجنگد و گفت:« ۱۰ هزار نیروی جنگجو از چند کشور در کنار حفتر می‌جنگند که در میان آنها ۵۰۰۰ سودانی و عناصر چاد و ۱۰ هزار نیرو از کشورهای دیگر هستند.» در پاسخ «میخائیل بوگدانوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه در حاشیه کنفرانس مونیخ درباره اظهارات اردوغان گفت: «چنین ادعایی به هیچ وجه با وضعیت واقعی در لیبی مطابقت ندارد. من نمی دانم که رئیس جمهوری ترکیه از کجا این مسئله را درآورده و بر چه اساس چنین حرفی زده است؟»

موضع غرب

با بالا گرفتن تنشها در  ادلب و تغییر معادلات میدانی، آمریکا که همواره سعی میکند کلاهی از این نمد داشته باشد، با لفاظی و دلگرمی به اردوغان سعی میکند همچنان منافع خود را در غیبت نیروهایش در مناطق متنشج حفظ کند.  دو روز پیش ترامپ در گفت‌وگوی تلفنی  اردوغان در مورد «خشونت‌ها در ادلب سوریه ابراز نگرانی» کرده و از روسیه خواسته از «قساوت» حکومت بشار اسد حمایت نکند. بنا بر اعلام کاخ سفید ترامپ در ادعایی عجیب اعلام کرده «خواهان آن است که شاهد پایان حمایت روسیه» از بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه باشد. اما سیاست واقعی ترامپ دادن دلگرمی های بدون تضمین به اردوغان است تا ترکیه را در تنشهای سوریه همچنان درگیر نگه دارد بدون آنکه کاخ سفید هزینه ای از این بابت پرداخت کند.ترامپ همچنین از اردوغان، برای تلاش‌هایش در جهت جلوگیری از یک فاجعه انسانی، تشکر کرده است.

همزمان با این تحولات نشستی با وزیران دفاع ترکیه و ناتو در کنفرانس مونیخ برگزار کرد.او پیش از آغاز این نشست، حمله نیروهای ارتش سوریه و روسیه به ادلب را محکوم کرد و خواستار توقف فوری این حمله‌ها شد. او تحولات ادلب را بسیار نگران‌کننده خواند و گفت:« تمرکز حمله‌ها بر غیرنظامیان باعث آوراگی صدها هزار نفر شده است.» آلمان نیز کمکهایی نقدی به ترکیه برای حمایت از آوارگان ادلب پرداخت نموده است.

گفتگوهای سیاسی

اگر چه ترکیه تهدید به گسترش حملات نظامی به مواضع نیروهای سوریه نموده است اما از هفته گذشته همزمان رایزنی هایی برای گفتگو های سیاسی بیین روسیه و ترکیه در مورد اوضاع ادلب انجام شده است. پیشنهاد مذاکره درباره اوضاع ادلب ابتدا توسط «مولود چاوش‌اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه صورت گرفت. در دور اول گفتگوها بعد از پایان مذاکرات سه‌ساعته بین مقامات دیپلماتیک، نظامی و اطلاعاتی روسیه و ترکیه در آنکارا درباره اقدامات لازم برای کاهش وخامت اوضاع در منطقه ادلب سوریه، طرفین ادامه گفت‌وگو‌ها را به هفته بعد موکول کردند. تمرکز این مذاکرات به‌روی گام‌هایی بود که می‌توان برای اطمینان یافتن از برقراری صلح در «جبهه‌های زمینی» و پیشبرد روند حل‌وفصل سیاسی اوضاع در منطقه کاهش تنش ادلب برداشته شود .البته اردوغان برای فشار بر روسیه سفر تحریک آمیزی نیز به اوکراین انجام داد که باعث واکنش شدید مقامات مسکو شد.

اما در کنار جنگ لفظی میان دو طرف مذاکرات شدیدی نیز در جریان است تا دو طرف را از رویارویی ناخواسته باز دارد. وزارت خارجه روسیه اعلام کرد که روز یکشنبه ۱۶ فوریه سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه این کشور در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ با مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه دیدار نموده است. در ادامه رایزنی های سیاسی، هیئت سیاسی به همراه  مولود چاووش‌اوغلو روز دوشنبه ، 17 فوریه (28 بهمن ماه) برای یک  توافق نهایی به مسکو سفر کرده است.

اگر چه هنور توافق قطعی اعلام نشده است اما چاووش ‌اوغلو در مصاحبه با روزنامه «ایزوستیا گفت «هنوز کار زیادی در این زمینه انجام نشده است، ما همچنان به طور فعال با طرف روسی درباره این موضوع همکاری می‌کنیم. پاسخ نهایی درباره نتیجه کار را بعد از نشست مقامات دو کشور در مسکو پیدا خواهید کرد. ما نباید اجازه دهیم که مشکل کنونی در جبهه زمینی در منطقه ادلب سوریه، همکاری‌های سازنده بین مسکو و آنکارا را تضعیف کرده و بر روابط 2 کشور تأثیر منفی بگذارد.»ترکیه در پی حفظ مراکز دیده بانی خود است اما روسیه معتقد است حفظ دیده بانی های که در محاصره نیروهای روسیه و سوریه در مناطق تصرف شده جدید قرار دارد، دیگر موضوعیتی ندارد و ترکیه باید از حمایت گروههای تروریستی نظیر جبهه النصره نیز دست بردارد».

روسیه در راستای منافع راهبردی خود میکوشدبا اقداماتی چون تحویل سامانه های اس  400، جنگنده های استراتژیک سوخو ۳۵  و ساخت نیروگاه هسته ای در ترکیه ، آنکارا را از آمریکا و ناتو دور کند. این تعامل دوسویه بین ترکیه و روسیه منافعی نیز برای آنکارا دارد زیرا همسویی کاملی بین منافع ترکیه و غرب در خاورمیانه و سوریه وجود ندارد و نزدیکی به روسیه ، استقلال عمل بیشتری به ترکیه در برابر غرب میدهد. اما از سوی دیگر ترکیه در شرایطی نیست که توانایی تقابل کامل نظامی با نیروهای روسی و سوری در سوریه را داشته باشد، زیرا از حمایت کامل غرب برخوردار نیست و از سوی دیگر چنین اقدامی آسیب جبران ناپذیری به منافع ترکیه در شرایط فعلی منطقه وارد میکند